Vào ngày 26/7/1887, Bác sĩ Ludwik Lazarus Zamenhof đã công bố tại Ba Lan dự án về ngôn ngữ “Esperanto”. Trong 134 năm, Esperanto đã trở thành ngôn ngữ nhân tạo quốc tế phổ biến nhất. Theo số liệu của Hội Quốc tế ngữ toàn cầu (UEA), những người nói Quốc tế ngữ ở khoảng 150 quốc gia gồm các cá nhân, các tổ chức nghề nghiệp. Theo một số nghiên cứu, có khoảng hơn 2 triệu người nói ngôn ngữ này, trong đó hơn 2.000 người bản ngữ. Có một truyền thống lâu đời về việc kỷ niệm ngày này một cách long trọng và theo nhiều cách khác nhau hàng năm.
Hội Quốc tế ngữ Toàn cầu (UEA) được thành lập năm 1908, trụ sở tại Hà Lan.
Quốc tế ngữ được sử dụng bởi UNESCO và các tổ chức quốc tế khác trong khuôn khổ Liên hiệp quốc (LHQ). UNESCO đã xuất bản phiên bản Bản tin nhanh UNESCO từ năm 2017 bằng tiếng Quốc tế ngữ với sự hợp tác của UEA và từ năm 2020 với Trung Quốc; năm 2020 cũng đã xuất bản cuốn sách của UNESCO bằng tiếng QTN “Từ ý tưởng đến hành động” và cuốn “70 năm UNESCO”; vào tháng 4 năm 2021, đã công bố cuộc khảo sát bằng Quốc tế ngữ về Giáo dục Tương lai, trong đó bảng câu hỏi đã được trả lời bởi các nhà Quốc tế ngữ từ khoảng 100 quốc gia. Hầu hết họ đến từ các dân tộc thiểu số về ngôn ngữ, những người lần đầu tiên có cơ hội thể hiện bản thân trực tiếp với UNESCO thông qua Esperanto và về Esperanto. Vào tháng 5 năm 2020, Nhóm tư vấn của Ủy ban liên cơ quan về sức khỏe tâm thần và hỗ trợ tâm lý – Nhóm tư vấn trong khủng hoảng (IASC MHPSS RG) trên trang web của IASC đã xuất bản phiên bản Quốc tế ngữ bài viết “Bạn là anh hùng: cách mà trẻ em chống lại KOVIM -19”. Năm 2021, Tổ chức Y tế Thế giới đã triển khai khóa học Quốc tế ngữ về KOVIM-19 trên trang web của mình. Điều này đã tạo điều kiện rất nhiều cho các thành viên ngôn ngữ thiểu số tham gia vào các công việc toàn cầu. Một số tổ chức thế giới đang bắt đầu đào tạo Esperanto.
Esperanto là ngôn ngữ làm việc chính thức của 64 hiệp hội nghề nghiệp quốc tế với thành viên từ hơn 130 quốc gia, về 64 chuyên ngành: Nông nghiệp, Vô thần, Baha’i, Đi xe đạp, Người mù, Phật giáo, Sinh thái, Kinh tế, Thương mại, Dân tộc, Hành động Châu Âu, Truyền giáo, Đường sắt, Triết học, Freemasons, Sư phạm, Bóng đá, Goo, Khuyết tật, Song ngữ, Giảng dạy, Internet, Hồi giáo, Luật, Báo chí, Những người yêu mèo, Công giáo, Chủ nghĩa cộng sản, Cộng đồng, Xây dựng, Công nhân, Vũ trụ học Martinus, Bác sĩ, Quyền công dân thế giới, Mormons, Lái xe mô tô, Âm nhạc, Chủ nghĩa tự nhiên, Bệnh tự nhiên, Không hút thuốc, Điêu khắc, Oomoto, Hoạt động tiến bộ, Đài phát thanh, So sánh tôn giáo, Rotary, Đồng tính, Chữa lành tinh thần, Khoa học, Công đoàn, Hướng đạo sinh, Quan hệ đoàn kết, Đoàn kết, Thần dược, Thể thao Sumo, Thái cực quyền, Văn hóa Trà, Du lịch, Một thế giới, Ăn chay, Cựu chiến binh, Phong cách sống, v.v…
Đại hội đồng UNESCO ủng hộ Quốc tế ngữ với hai Nghị quyết – IV.1.4.422 tại Montevideo năm 1954 và 23C/11.11 tại Sofia năm 1985. Tổng Giám đốc UNESCO liên tục chúc mừng trong các Đại hội Quốc tế ngữ Toàn cầu, trong đó có Audrey Azoulay năm 2018. Năm 1959, UNESCO đã tuyên bố người sáng tạo ra Quốc tế ngữ, bác sĩ Ludoviko Lazaro Zamenhof là “Nhân cách vĩ đại của nhân loại”. Trong phiên họp thứ 38 của Đại hội đồng LHQ vào năm 2015, UNESCO đã quyết định rằng, kỷ niệm một trăm năm ngày mất của Ludwik Zamenhof sẽ do UNESCO bảo trợ. Tháng 12/2017, kỷ niệm lần thứ 100 ngày mất của ông được tổ chức tại hội trường của UNESCO.
Quốc tế ngữ đã đóng góp rất nhiều cho giáo dục. Esperanto được đưa vào các trường học từ cấp tiểu học đến cấp đại học, từ Châu Mỹ đến Châu Phi, từ Châu Âu đến Châu Á. Một số quốc gia cấp bằng đại học, thạc sĩ và tiến sĩ cho sinh viên học Esperanto. Khoảng 3.000 người từ 76 quốc gia đã nhận được bằng tốt nghiệp từ các kỳ thi KER (Khung Tham chiếu Chung Châu Âu về Ngôn ngữ: học tập, giảng dạy, đánh giá) Esperanto. Trẻ em châu Phi được giáo dục thông qua sách Esperanto được quyên góp từ khắp nơi trên thế giới.
Quốc tế ngữ đã đóng góp rất nhiều cho các nền văn hóa. Nhờ những nỗ lực của Hội Quốc tế ngữ toàn cầu (UEA) đối với UNESCO, các bản dịch quốc tế ngữ của 62 kiệt tác văn học thế giới đã được đưa vào tuyển tập Văn hóa Đông và Tây (đóng góp cho Chương trình của UNESCO về Nghiên cứu và Đánh giá các nền văn hóa). Bản dịch tiếng Quốc tế ngữ Tác phẩm “Truyện Kiều” của Việt Nam đứng thứ 48 trong tuyển tập này. Từ điển đa ngôn ngữ, sách giáo khoa, nhiều sách và tạp chí định kỳ về văn hóa và khoa học đã được xuất bản bằng tiếng Quốc tế ngữ. Các bảo tàng/thư viện Esperanto lớn được đặt tại 16 quốc gia, như: Áo, Bỉ, Vương quốc Anh, Cộng hòa Séc, Trung Quốc, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Hungary, Ý, Nhật Bản, Croatia, Hà Lan, Ba Lan, Thụy Sĩ và Uzbekistan. Trong các Bảo tàng Quốc tế ngữ ở Vienna – Áo, Rotterdam – Hà Lan và Zhaozhuang – Trung Quốc, có khoảng 40.000 cuốn sách Quốc tế ngữ nói riêng; Bạn có thể tìm thấy vô số sách và tạp chí Esperanto trong các bảo tàng/thư viện Esperanto nhỏ ở khoảng 100 quốc gia khác.
Trong thời kỳ chiến tranh, Việt Nam cũng xuất bản hơn 100 đầu sách bằng tiếng Quốc tế ngữ. Bạn có thể tìm thấy vô số sách và tạp chí Esperanto trên khắp thế giới. Nhiều quốc gia đã sản xuất tem, bưu thiếp, tác phẩm nghệ thuật hoặc các hàng hóa khác có mô tả bằng Esperanto, thậm chí có nhãn hiệu Esperanto. Người ta đã dùng “Esperanto” để đặt tên cho rừng, vườn, công viên, xe buýt, tàu điện ngầm, xe lửa, khách sạn, đường phố,… và thậm chí cả thành phố ở một số quốc gia.
Với ngôn ngữ sắp xếp, dễ dàng, công bằng, bình đẳng và trung lập, đặc biệt là những người không biết một số ngôn ngữ chính thức của LHQ, và các thành viên của “ngôn ngữ thiểu số” dễ dàng tiếp xúc trực tiếp quốc tế và giao tiếp, đầu tư tương đối ít thời gian và năng lượng, có cơ hội trực tiếp nói chuyện, thuyết trình hoặc giao tiếp mà không cần thông dịch viên trong các Đại hội toàn cầu của Quốc tế ngữ được tổ chức hàng năm ở các quốc gia khác nhau trên thế giới. Hội Quốc tế ngữ toàn cầu đã tổ chức 106 lần đại hội, mỗi lần từ vài trăm đến 5.000 người tham gia từ 80 đến hơn 100 quốc gia. Người nói Quốc tế ngữ có thể dễ dàng xuất bản tác phẩm của họ trên các lục địa khác.
Ngôn ngữ Esperanto có cấu trúc ngữ pháp nguyên bản với các yếu tố có thể được tìm thấy trong tất cả các họ ngôn ngữ chính trên thế giới, như đã được một số nhà ngôn ngữ học, bao gồm cả Umberto Eco lưu ý. Từ vựng về nguyên tắc chấp nhận tất cả các từ quốc tế và tiếp tục được cập nhật và kiểm soát bởi Viện Hàn Lâm Quốc tế ngữ. Từ lâu, từ điển Quốc tế ngữ đã có mặt với tất cả các ngôn ngữ chính trên thế giới, giờ đây chúng ta có thể dễ dàng tìm thấy trên Internet.
UNESCO đóng một vai trò quan trọng, đóng góp tích cực vào việc thúc đẩy các giá trị đa văn hóa trong giáo dục/khai sáng và ngôn ngữ Esperanto cũng vậy./.
Hội Quốc tế ngữ Việt Nam